In onze vorige blog hebben wij een fijnstof-piek fenomeen weergeven dat wij in de nacht van zon op maandag hebben geconstateerd. Het was de eerste keer in Eindhoven dat wij zo’n langdurig en intensieve piek hebben waargenomen sinds het in gebruik nemen van ons fijnmazige, real time meetsysteem in december 2013. Er barstte onmiddellijk een discussie los over de mogelijk oorzaak van het verschijnsel. Een aantal konden al snel worden weerlegd:

1. Vliegtuigen van Airport Eindhoven: Geur, geluid en fijnstof vervuiling uit de omgeving van het vliegveld constateren wij vooral aan de Noordkant van de stad Eindhoven en bijbehorende randgemeentes. Deze concrete piek trad echter over de gehele stad op, inclusief ons controle punt in Waalre, en ’s nachts, buiten de vlieguren om. Het leek onwaarschijnlijk dat het aan de vliegtuigen zou liggen.

2. Het meetsysteem meet mist in plaats van fijnstof: Het was heiig die avond en nacht waardoor het vermoeden ontstond dat wij de verkeerde dingen meten. ECN stelt echter dat de fijnstofdeeltjes eerst gedroogd worden voordat er telling plaats vindt. Dat verklaart waarom wij tijdens andere mistige dagen geen pieken hebben geconstateerd.

3. Vervuiling van buiten de stad: Het Roergebied werd weer aangewezen en een heidebrand werd geopperd. Het Roergebied is een hardnekkige “schuldige” maar aan de Duitse kant van de grens wordt ook al geruime tijd beleid gevoerd tegen luchtvervuiling waarbij men vaak zelfs verder gaat dan Nederland. Ook zijn vele industrieën in dat gebied verdwenen of van zuiverende technologieën voorzien. Daarnaast was het windstil waardoor de “schuldige” vooral bij onszelf gezocht moest worden. Er werden ook geen grote bos of heidebranden gemeld in de omgeving.

Twee “vreemde” zaken wekten extra onze nieuwsgierigheid.

  • Waarom bouwde de piek zich gestaag op tijdens de nachtelijke uren van middernacht tot 8 uur ’s morgens? De meeste vervuilingspieken bouwen zich overdag op tijdens verkeersdrukte of speciale evenementen, zoals paasvuren of vuurwerk
  • En waarom veroorzaakte de nacht ademhalingsklachten bij zoveel mensen? Een mistige en zwoele nacht hoeft niet direct tot ademhalingsproblemen te leiden.

Barbecues

Via twitter kwamen de suggesties dat houtkachels en barbecues tot de schuldigen behoorden. In eerste instantie hebben we dat naast ons neergelegd omdat het tijdstip van de piek niet overeen kwam met dat van het barbecueën. Houtkachels is vooral voor de winter. De vervuiling leek meer verband te hebben met de nachtelijke mistopbouw. Maar hoe? Langzaam ontstonden verbanden die nog onderbouwd dienden te worden. De discussie in de AiREAS groep schiep gaandeweg een mogelijk beeld.

Plausibel scenario:
Zondag was een heerlijke zomerse dag in Eindhoven. Veel mensen hebben de dag afgesloten door met elkaar gezellig te barbecueën, een mooie sociale traditie. Er werden in de stad talrijke gerelateerde geuren geconstateerd, zelfs die van het poffen van kastanjes.

Tegelijkertijd was het windstil. De verbranding van de BBQ kolen geeft rookwolken die niet alleen fijnstof van roetdeeltjes bevatten maar ook verschillende gassen. Vaak worden die gassen en deeltjes door de wind verspreid maar deze keer bleef het laag hangen over de stad en omgeving. Ons meetsysteem gaf hier en daar wel een verhoging maar nog niet normoverschrijdend.

Vanaf middernacht begon het heiig te worden door het zomerse natuurfenomeen van condenserend vocht in de lucht. Normaliter ademen we dit zonder problemen in. Deze keer condenseert het vocht zich echter op de vele fijnstofdeeltjes van de BBQ’s in de lucht. Deze worden zo zwaarder en worden geconstateerd in het meetsysteem. De gassen in de lucht zijn chemische stoffen die oplosbaar zijn in water. Onder invloed van water en warmte ondergaan ze een chemische reacties met de fijnstofdeeltjes. De samenstelling verandert, hetgeen ook wordt geconstateerd in het meetsysteem. Naar mate de mist zich verder ontwikkelt gaat het verzwaring en chemische proces gestaag verder. Dat verklaart de nachtelijke groei naar een ongekende piek over de gehele stad en omgeving. In feite halen de fijnstofdeeltjes op deze manier de schadelijke gassen uit de lucht, hetgeen op zich zuiverend werkt, althans voor de lucht tussen de deeltjes.

De chemisch beïnvloede en “geladen” deeltjes hebben daarentegen vermoedelijk een extra irriterende werking op de luchtwegen die weer de ademhalingsproblemen heeft veroorzaakt, vooral bij de mensen die daar extra gevoelig voor zijn.

Toen de lucht zich in de ochtend weer opwarmde trok de mist op en nam de deeltjes mee. Daardoor zagen we snel de piek weer verdwijnen en de situatie zich normaliseren. Ook de ademhalingsproblemen verdwenen.

Tot slot kwam er nog de suggestie dat uiteindelijk de fikse bui over de stad van maandag rond 14.00 mede veroorzaakt was door de verzwaarde en vervuilde druppels in combinatie met de warmte en gebrek aan wind. Daar is nog geen eenduidigheid over maar wel boeiend om te bezien vanuit integraal perspectief. Dat zou suggereren dat de stoffen zo op en in de grond, het grondwater en onszelf via de huid terecht zijn gekomen. De absolute hoeveelheden per keer zullen misschien niet direct schadelijk zijn maar een geleidelijke ophoping misschien wel.

Wetenschappelijk bewijs 

Bovenstaande is een eerste, redelijk met logica en kennis gefundeerde beredenering rond het fenomeen. Het zou kunnen wijzen op de noodzaak tot het innoveren van onze barbecue gewoontes door andere bronnen van rooster-energie te gebruiken. Het is de moeite verder waard om het fenomeen nu verder te onderbouwen met wetenschappelijk bewijs.

AiREAS vraagt daarom eerst aan onze betrokken wetenschappers, artsen en technici om de gedachtegang verder aan te vullen met reeds bestaande kennis, te simuleren in laboratoria of met een andere uitleg te komen die we hier weer zullen geven.

Ook informeren wij onze wijkgerichte samenwerking VE2RS (FRE2SH) om te kijken of we op een innovatieve manier het barbecueën kunnen transformeren samen met de bevolking in de wijken en technologische innovaties. Om de winter doen zich misschien vergelijkbare situaties voor met houtkachels maar de omgevingsfactoren (luchtvochtigheid, warmte, wind, enz) zijn dan weer anders. Of er dan dezelfde fenomenen zich voordoen of juist geheel anderen is onderwerp van onderzoek en discussie.

 

Natuurlijk blijven we kijken of de situatie zich deze zomer herhaalt om zo de kennis verder te bevestigen en actualiseren.