Het TNO verslag van luchtvervuiling dat door opstijgende vliegtuigen wordt veroorzaakt en door Milieudefensie is verspreid, doet zelf ook veel stof opwaaien in de AiREAS regio Eindhoven. Milieudefensie, bewonersbelangen rondom het Vliegveld Eindhoven, enz proberen al geruime tijd het volksgezondheid belang op tafel te krijgen en de vervuiling van het vliegveld aan de kaak te stellen. Eind 2013 installeerde AiREAS haar fijnmazige meetnetwerk in Eindhoven. De doelstelling was om op postcode niveau, dicht bij de burgers, de luchtkwaliteit te kunnen meten en een verband leggen met de gezondheid bij de bewoners. De kwaliteit van ons netwerk viel meteen op bij de belangenpartijen rondom het vliegveld. De vraag werd gesteld of wij misschien eens met onze onafhankelijke aanpak metingen op het gebied van het vliegveld zouden kunnen verrichten? Dit naar aanleiding van rapportage uit bijvoorbeeld Kopenhagen dat het personeel én de passagiers van vliegvelden blootgesteld werden aan enorme hoeveelheden kanker en ziekteverwekkende vervuiling. De directie van Kopenhagen vliegveld had verklaard dat niemand, werknemer noch passagier, ziek zou mogen worden van het vliegveld en vliegverkeer. Dat vinden wij ook voor de luchthavens van Nederland.

Milieudefensie was al bezig om bestuurders uit omringende gemeentes te mobiliseren om het vliegveld te dwingen tot samenspraak over vervuiling en de consequenties. AiREAS wilde eerst kijken of onze proactieve uitnodiging zou leiden tot een positieve response, net zoals de gemeente Eindhoven en de provincie Noord Brabant tot gedreven partners zijn aangesloten. AiREAS  heeft contact gezocht met de directie van het vliegveld Eindhoven met het oog op het gaan co-creëren van een gezond mobiliteit knooppunt met toepassing van allerlei innovaties die wij samen zouden kunnen bedenken. Ook de verbinding tussen de Airport en de stad met de bijbehorende invloed op de omgeving zou onderwerp worden van innovatie gesprekken en projecten.

Na veel moeite reageerde de Airport directie negatief met de volgende argumenten:

  • Wij zijn onderdeel van Schiphol
  • Wij doen zelf al veel aan milieu en gezondheid, ook voor ons personeel
  • Wij willen geen pottekijkers van buiten
  • De gemeente Eindhoven zit al bij ons aan tafel met dezelfde milieu mensen als in AiREAS

Daarmee was voor het vliegveld de kous misschien af maar voor AiREAS niet. Onze huidige menselijke mobiliteit behoefte en organisatie is de grootste oorzaak van wereldwijde vervuiling en draagt bij aan een enorme golf van menselijk leed via dodelijke ziektes en vernietiging van omgevingskwaliteit, met catastrofale klimaatverandering en opwarming van de Aarde. Het is een kwestie van ethiek geworden die nu voor het eerst in de coalitie overeenkomst van de stad Eindhoven terecht is gekomen maar nog steeds opbokst tegen de politieke en economische belangen van vele spelers, inclusief die van de stad zelf, de luchthaven en onze eigen bestaande mobiliteitcultuur.

Ethiek, politiek en economie
Het spanningsveld tussen ethiek, politiek en economie tekent zich steeds scherper af. “Ethiek” is de filosofische benadering over het goede handelen. Onze huidige politieke benadering reageert op consequenties met economische parameters. Ongezondheid wordt aangepakt met meer bureaucratie, regelgeving en kostbare zorginstellingen. Volgens de Stad van Morgen (moederstichting van AiREAS) los je daar het probleem niet mee op maar plak je er reactief pleisters op. Aan de pleisterplakkerij worden ook politieke en economische belangen gehecht waardoor een duale situatie ontstaat die druk uitoefent op groei aan beide kanten (eet veel en rij veel auto want dat is goed voor de consumptie economie die dan steeds zwaarder belast wordt om de consequenties ervan via de zorgeconomie te financieren).

De opvatting van Stad van Morgen (ondergebracht in de multidisciplinaire samenwerking AiREAS) is geen reactieve insteek maar proactief. Dat wil zeggen dat wij gezondheid (mens en milieu) als ethisch én praktisch doel én gemeenschappelijke verantwoordelijkheid boven economie en politiek plaatsen. Die enorme omslag in denken van reactief naar proactief geeft een andere ethische betekenis aan de manier waarop wij zelfbewust omgaan met onszelf als levend wezen, onze gedragscultuur, zelfbewuste samenhang met onze natuurlijke omgeving en invulling van onze maatschappelijke organisatie. Net zoals wij politiek en economie kunnen ontlenen aan een “ongezonde” levensstijl met zorgsystemen, kunnen wij dat ook door te transformeren naar een “gezonde” levensstijl met toegepaste innovatiesystemen. De politieke en economische discussie wordt dan inhoudelijk anders zoals wij in AiREAS ervaren. De sustainocratische discussie “Mobiliteit en Gezondheid” levert nu eenmaal andere resultaten op dan het democratische debat “Mobiliteit en Economie”.   Dat geldt niet alleen op bestuurlijk niveau maar ook individueel persoonlijk. Veel mensen willen wel dat “het vliegveld” wordt aangepakt maar zijn niet meteen bereid om hun eigen open haard of type voertuig en mobiliteitgedrag te innoveren.

Terug naar Vliegveld Eindhoven, Eindhoven en Schiphol
In de reactieve benadering van onze huidige maatschappelijke organisatie wordt ongezondheid als kostenpost ervaren. De weerstand van een vliegveld en stad is dat men wellicht uitgedaagd wordt meer kosten te maken dan budgettair wenselijk in een concurrerende wereld van economische belangen.

Ethiek heeft zijn weg nog niet gevonden in de juridische benadering van kern verantwoordelijkheden zoals “gezondheid” ook al zien we in het ontstaan van onze eerste  concept grondwet (1798) en de mensenrechten ontwikkeling (VN 1948) dat het principe wel menselijke grondslag heeft maar deze vooral getoetst wordt aan systeembelangen van macht en beheersing in plaats van integrale menselijkheid.

In de proactieve benadering van AiREAS zien we gezondheid als innovatieve kans waardoor vele veranderingen worden veroorzaakt die leiden tot werkgelegenheid, ondernemerschap, toegepaste kennis en product innovaties. Dat alles bij elkaar levert een nieuwe economische impuls op die de regio en de wereld op vele manieren ten goede zal komen. Elke stap in de benadering levert per slot van rekening gezondheid op, minder stress en een betere economische harmonie tussen innovatie en zorgkosten. Hieraan werken is geen kostenpost maar een investering in onszelf en kwaliteit van ons leven. Daar kan men ook bestuurlijke autoriteit aan verbinden net als duurzaam maatschappelijk welzijn.

AiREAS blijft de gemeente én het vliegveld uitnodigen om samen proactief ook de gehele mobiliteittransitie inhoudelijk vorm te geven en dit als kans te blijven zien in plaats van bedreiging. Ondertussen zijn er Stad van Morgen partners in de regio Amsterdam en Haarlemmermeer zich aan het groeperen zijn om aldaar ook een gezonde stad en gebied aanpak te starten door een Local AiREAS initiatief te beginnen en Schiphol uit te gaan dagen mee te doen. Verrassend is dat Rijkswaterstaat, RIVM en ministerie IenM op bezoek zijn geweest bij AiREAS en gemeente Eindhoven om te kijken waar samenwerking mogelijk is nu de “machtsverhoudingen” zich verplaatsen van Staat naar Stad. Stapsgewijs tekent zich een traject af waarin de integrale mobiliteit in Nederland onder de loep wordt genomen en projectmatig innovatief tot transformatie wordt geleid. Dat kan alleen als wij allemaal achter de gezondheid benadering gaan staan en bereid zijn ons er ook persoonlijk voor in te zetten door onze dagelijkse keuzes erop af te gaan stemmen en onze omgeving zodanig in te richten dat het onze keuzes faciliteert in plaats van blokkeert. Overheid en bevolking transformeren zo sámen en AiREAS verbindt, bewaakt het kader, zorgt voor de toepassing van kennis en innovatie, en viert meetbaar met elkaar de resultaten.

Rome is niet in een dag gebouwd, ook de gezonde maatschappij en cultuurverandering niet, noch de juridische transitie op basis van ethiek en verantwoordelijkheid in plaats van macht. Maar het feit dat AiREAS bestaat, men zich kan aansluiten, TNO en Milieudefensie transparant rapporteren, het spanningsveld zich ontwikkelt naar doorbraken, en overheden zich openstellen voor structuurinnovatie, geeft ons het vertrouwen dat ethiek een nieuwe zelfbewuste fase heeft bereikt en deze bewustwording uiteindelijk de oude belangen gedreven ontkenning en het verzet overwint. Dat begint misschien in Nederland en geeft ons een status en voorbeeldfunctie in de rest van de wereld waar we ons voordeel mee kunnen doen de komende decennia.

Jean-Paul Close – initiatiefnemer Stad van Morgen en AiREAS